:: دوره 11، شماره 36 - ( 11-1402 ) ::
جلد 11 شماره 36 صفحات 251-229 برگشت به فهرست نسخه ها
تحلیل واژگانی گفتمان نظارت در نظام حقوقی ایران؛ با تأکید بر روش دیرینه‌شناسی فوکو
مهدی هداوند ، جواد یحیی زاده*
چکیده:   (726 مشاهده)
«نظارت»، به‌مثابۀ گفتمان بنیادی در حقوق عمومی، شالودۀ نظام‌های حقوقی مدرن را بنا می‌نهد. حتی می‌توان مدعی شد مهمترین کارویژۀ دولت حقوقی، یعنی تضمین و حمایت از حقوق و آزادی‌های شهروندان، نیز از رهگذار نظارت محقق می‌شود. با این همه، تعدد واژگانی نظارت و مآلاً ابهام در شناخت ابعاد و کارکردهای چندوجهی این گفتمان، تدقیق در «منظومۀ واژگانی نظارت» را ضروری ساخته است. از همین‌رو، پرسش اصلی این مقاله آن است که «منظومۀ واژگانی گفتمان نظارت در نظام حقوقی ایران کدام‌اند؟» برای پاسخ به این پرسش با روش کیفی مبتنی‌بر دیرینه‌شناسی فوکویی و گردآوری داده‌ها از طریق کتابخانه‌ای تلاش گردید تا با تأکید خاص بر «اُبژه» در تحلیل گفتمان نظارت از میان چهار عنصر دیرینه‌شناختی فوکویی _«اُبژه»، «سوژه»، «مفاهیم» و «استراتژی»_، منظومۀ واژگانی نظارت در سه سطح «لغوی»، «اصطلاحی» و «مصادیق عملی آن در نظام حقوقی ایران» مورد بررسی قرار گیرد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد نخست می‌توان از میان واژگان متعدد متناظر با نظارت، هشت کلیدواژۀ مهم را برجسته ساخته و با تدقیق در معانی لغوی، اصطلاحی و کاربست عملی، به استفادۀ زبانی دقیق از آن‌ها در بافتار مناسب خود مبادرت ورزید. همچنین می‌توان منظومۀ واژگانی نظارت را مبتنی‌بر استنباط لغوی و اصطلاحی به‌دست‌آمده، بر اساس دو مؤلفۀ مهم «عمق» _شامل منظومۀ واژگانی کم عمق و عمیق_ و «ماهیت» _شامل اداری (اعم از مالی و انتظامی)، سیاسی و قضایی_ طبقه‌بندی نمود و از این رو، برخی کاربست‌های زبانی ناصواب در نظام حقوقی ایران را نمایان ساخت.
 
واژه‌های کلیدی: نظارت، گفتمان، ابژه، دیرینه‌شناسی، فوکو، تحلیل واژگانی
متن کامل [PDF 323 kb]   (304 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
فهرست منابع
1. آشوری، محمد (1389). آیین دادرسی کیفری، ج 2، تهران: سمت.
2. برونوفسکی، ج و مازلیش، ب (1379). سنت روشنفکری در غرب از لئوناردو تا هگل، ترجمۀ لی لا سازگار، تهران: آگاه.
3. دريفوس، هيوبرت و پل رابينو (1384). ميشل فوكو فراسوي ساختارگرايي و هرمنوتيك، ترجمة حسين بشيريه، تهران، نشر نی.
4. دهخدا، علی اکبر (1373)، لغت نامه، به قلم جمعی از نویسندگان زیر نظر دکتر محمد معین، تهران.
5. راسخ، محمد (1396)، حق و مصلحت، جلد دوم، تهران: نشر نی.
6. راسخ، محمد (1398). نظارت و تعادل در نظام حقوق اساسی، تهران: دراک.
7. سلیمی، علی و داوری، محمد (1380). جامعه‌شناسی کجروی، قم: انتشارات حوزه و دانشگاه.
8. شاملو احمدی، محمد حسین (1380). فرهنگ اصطلاحات و عناوین جزایی، چ اول، اصفهان: نشر دادیار.
9. عمید، حسن، (1389). فرهنگ فارسی عمید تهران: راه رشد.
10. فوکو، میشل (1388). تاریخ جنون. ترجمۀ فاطمه ولیانی، تهران: هرمس
11. کچویان، حسین (1382). فوکو و دیرینه‌شناسی دانش؛ روایت تاریخ علوم انسانی از نوزایی تا مابعد تجدید، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
12. مک‌دانل، دایان (1380). مقدمه‌ای بر نظریه‌های گفتمان، ترجمۀ حسینعلی نوذری، تهران: فرهنگ گفتمان.
13. معين، محمد (1385). فرهنگ فارسى، بیست و سوم؛ تهران: مؤسسه انتشارات اميركبير، ج 4.
14. مونتسکیو (1349). روح القوانین، ترجمه علی‌اکبر مهتدی، تهران، انتشارات امیرکبیر
15. نیچه، فردریش (1375). فراسوی نیک و بد، ترجمۀ داریوش آشوری، تهران: خوارزمی.
16. نیچه، فردریش (1377). تبارشناسیِ اخلاق، ترجمۀ داریوش آشوری، تهران: آگاه.
17. وجدانی، فؤاد (1372). اصول و مفاهیم اساسی مدیریت بازرگانی،، تهران: بی¬چا.
18. ویژه، محمدرضا (1396). مبانی نظری و ساختار دولت حقوقی، تهران: جنگل.
19. هارت، هربرت (1390). مفهوم قانون، ترجمۀ محمد راسخ، تهران: نشر نی.
20. هداوند، مهدی (1396). حقوق اداری تطبیقی (جلد دوم). تهران: سمت.
21. اکرمی، موسی و اژدیان شاد، زلیخا (1391). "تبارشناسي از نيچه تا فوكو"، فصلنامۀ روش‌شناسي علوم انساني، ش 70، صص 7-32.
22. اشرف نظری، علی، اشکور کیایی، افشین، ساعی، احمد، پولادی، کمال (1397)، "بازفهمی هویت‌های تاریخی از موضع روش تبارشناسانه: با تأکید بر نظریۀ فوکو"، رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، ش 40، صص 40-65.
23. پتفت، آرین و ویژه، محمدرضا (1395)، "اصل رعایت تشریفات قانونی در بازنگری قضایی ایالات متحده آمریکا"، مطالعات حقوقی، ش 4، صص 1-26.
24. حاجلی، علی (1395)، "فوکو، گفتمان، تحلیل گفتمان"، فصلنامۀ انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، ش 42، صص 63-87.
25. شرفشاهی، احمد و احمدب افرمجانی، علی‌اکبر (1398)، "روشِ نقدی ویتگنشتاین متأخر"، حکمت و فلسفه، ش 57، صص 195-222.
26. صادق¬پور، ابوالفضل (1372)، "نظارت یا کنترل کردن"، مدیریت دولتی، ش 22، صص 37-45.
27. Foucault, M. (2002) The Archaeology of Knowledge. London: Routledge.
28. Mathison, S. (Ed). (2005). Encyclopedia of evaluation. Thousand Oaks, CA: Sage Publications
29. Munro, R. Mouritsen. J (1996). Accountability: power, Ethos and the Technologies of Managed, London: International Thomson Business press, pp. 225-7.
30. Nigcl Nicholson. (1995). The Blackwell Encyclopedic Dictionary of Organizational Behavior, Cambridge: Blackwell Business.
31. Dykstra, Clarence A. (February 1939). "The Quest for Responsibility". American Political Science Review, The American Political Science Review, Vol. 33, No.25-1: (1).
32. Mark Bovens. (2007) ‘Analysing and Assessing Accountability: A Conceptual Framework’, in: EuropeanLaw Journal
33. Foucault, M. (2002) The Archaeology of Knowledge. London: Routledge.
34. Mathison, S. (Ed). (2005). Encyclopedia of evaluation. Thousand Oaks, CA: Sage Publications
35. Munro, R. Mouritsen. J (1996). Accountability: power, Ethos and the Technologies of Managed, London: International Thomson Business press, pp. 225-7.
36. Nigcl Nicholson. (1995). The Blackwell Encyclopedic Dictionary of Organizational Behavior, Cambridge: Blackwell Business.
37. Dykstra, Clarence A. (February 1939). "The Quest for Responsibility". American Political Science Review, The American Political Science Review, Vol. 33, No.25-1: (1).
38. Mark Bovens. (2007) ‘Analysing and Assessing Accountability: A Conceptual Framework’, in: EuropeanLaw Journal



XML   English Abstract   Print



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
دوره 11، شماره 36 - ( 11-1402 ) برگشت به فهرست نسخه ها