[صفحه اصلی ]   [Archive] [ English ]  
:: صفحه اصلي :: درباره نشريه :: آخرين شماره :: تمام شماره‌ها :: جستجو :: ثبت نام :: ارسال مقاله :: تماس با ما ::
بخش‌های اصلی
اطلاعات نشریه::
محورهای موضوعی::
صفحه اصلی::
آرشیو مجله و مقالات::
برای نویسندگان::
برای داوران::
ثبت نام و اشتراک::
تسهیلات پایگاه::
فهرست مقالات آماده انتشار::
فرم تعهد نویسندگان::
فرم تعارض منافع::
فرایند داوری::
پرسش های متداول::
تماس با ما::
::
جستجو در پایگاه

جستجوی پیشرفته
..
دریافت اطلاعات پایگاه
نشانی پست الکترونیک خود را برای دریافت اطلاعات و اخبار پایگاه، در کادر زیر وارد کنید.
..
آمار فصلنامه

تعداد دوره ها

12

نسخه های نشریه 

     47

مقالات منتشر شده

364

تعداد داوران

290

..
همکاری با انجمن
این فصلنامه به موجب تفاهم نامه منعقد شده میان مرکز آموزش مدیریت دولتی و انجمن علمی ایرانی حقوق اداری، از همکاری با این انجمن برخوردار است.
..
پرتال نشریات علمی
..
دسترسی آزاد
..
ای نماد
..
:: دوره 12، شماره 43 - ( 8-1404 ) ::
جلد 12 شماره 43 صفحات 75-43 برگشت به فهرست نسخه ها
اصول و الزامات بهره‌برداری از ظرفیت هوش مصنوعی در حقوق اداری ایران و نظام حقوقی اتحادیه اروپا
سیدمحمدرضا حسینی مقدم ، رویا آسیایی* ، فرهنگ فقیه لاریجانی
چکیده:   (408 مشاهده)
تحولات فناورانه دهه‌های اخیر، به‌ویژه در عرصه‌ی هوش مصنوعی، چالش‌ها و فرصت‌های نوینی را پیشِ‌روی نظام‌های حقوقی قرار داده است. حقوق اداری به‌عنوان شاخه‌ای پویا و کارکردگرا در میان رشته‌های حقوق عمومی، بیش از سایر حوزه‌ها با ضرورت‌هایی چون کارآمدی، سرعت، شفافیت و عدالت اداری مواجه است. ازاین‌رو، بهره‌گیری از هوش مصنوعی در فرایندهای اداری - از تصمیم‌گیری‌های اداری و ارائه‌ی خدمات عمومی گرفته تا نظارت بر حسن اجرای قوانین و ارتقای تعامل میان شهروندان و ادارات - می‌تواند گامی مؤثر در جهت تحقق حکمرانی مطلوب به‌شمار آید. با توجه به تجارب ساختارمند و موفق اتحادیه‌ اروپا در حوزۀ تنظیم‌گری، نظارت و به‌کارگیری ظرفیت‌های هوش مصنوعی در مدیریت عمومی، انجام مطالعه‌ای تطبیقی در این زمینه می‌تواند الگویی راهبردی برای نظام حقوق اداری ایران فراهم آورد. دغدغۀ اصلی این پژوهش بر این پرسش متمرکز است که چگونه می‌توان از هوش مصنوعی در حقوق اداری ایران، با توجه به اصول، ساختارها و تجارب نظام حقوقی اتحادیه‌ اروپا، بهره‌برداری مؤثر داشت. نتایج پژوهش - که به روش توصیفی ‌ـ‌ تحلیلی تنظیم گردیده - مؤید آن است که هوش مصنوعی قادر است در حوزه‌هایی همچون تصمیم‌گیری‌های تکرارشونده‌ اداری، پردازش حجم بالای داده‌ها، تسهیل ارتباط میان مراجعان و دستگاه‌های اداری و افزایش شفافیت عملکرد نهادهای عمومی به کار گرفته شود. اتحادیه‌ اروپا با تصویب مقرراتی چون قانون هوش مصنوعی (AI Act) و نیز قوانین مربوط به حفاظت از داده‌ها (GDPR)، به‌همراه تدوین دستورالعمل‌های اخلاقی و ایجاد نهادهای نظارتی تخصصی، چارچوبی حقوقی‌ـ‌عملیاتی برای استفاده‌ی مسئولانه از هوش مصنوعی در مدیریت عمومی طراحی کرده است. بر اساس مطالعه‌ تطبیقی، نظام حقوق اداری ایران در صورت اصلاح و تکمیل زیرساخت‌های قانونی و فنی خود می‌تواند با بهره‌گیری از این تجارب، زمینه‌ کاربست هوش مصنوعی را در فرایندهای اداری فراهم آورد؛ به‌ویژه در اموری چون نظارت بر تصمیمات اداری مبتنی بر الگوریتم، تضمین شفافیت داده‌ها، ایجاد حق اعتراض مؤثر برای شهروندان و رعایت اصول بنیادین حقوق بشری.
 
واژه‌های کلیدی: حقوق اداری، هوش مصنوعی، اتحادیه اروپا، حکمرانی اداری، تصمیم‌گیری الگوریتمی، عدالت اداری.
متن کامل [PDF 920 kb]   (310 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
فهرست منابع
1. اسماعیلی، محسن و نریمان‌پور، مهدی (۱۴۰۳)؛ مبانی حقوقی تبادل داده‌های شخصی: مطالعه‌ تطبیقی در مقررات عمومی حفاظت‌از داده‌ها اتحادیه‌ اروپا و حقوق ایران. نشریه حقوق اسلامی، شماره ۳.
2. بِکِر، فلورین (۱۳۹۹)؛ تحولات حقوق اداری آلمان. نشریه پژوهش‌های نوین حقوق اداری، شماره ۳.
3. پورعزت، علی‌اصغر و رفیعی، سیاوش (۱۳۹۸)؛ بازگشت عقلانیت: کاربست هوش مصنوعی در حکمرانی و خط‌مشی‌گذاری عمومی. نشریه مطالعات و پژوهش‌های اداری، شماره ۳.
4. جوادنیا، محمد و ملکی، سعید (۱۴۰۲)؛ نقش و کاربرد هوش مصنوعی در علم حقوق. مقاله ارائه‌شده به هفتمین کنفرانس بین‌المللی حقوق، روان‌شناسی و علوم تربیتی.
5. دودکانلوی، زهرا (۱۴۰۰)؛ اصل شفافیت در نظام اداری ایران و بررسی آن از منظر حقوق. مقاله ارائه‌شده به نخستین کنفرانس بین‌المللی علوم انسانی، حقوق و مطالعات اجتماعی.
6. رهبری، ابراهیم و شعبان‌پور، علی (۱۴۰۱)؛ «چالش‌های کاربرد هوش مصنوعی به‌عنوان قاضی در دادرسی‌های حقوقی»، نشریه تحقیقات حقوقی، ویژه‌نامه حقوق و فناوری، شماره 25.
7. طاهری، علی و خاک‌پور، سارا (۱۳۹۹)؛ «تأملی بر چیستی و چرایی ظهور حقوق اداری نوین»، نشریه پژوهش‌های نوین حقوق اداری، شماره ۳.
8. طهماسبی، محمدرضا (۱۳۸۵)؛ «روایت افراطی از هوش مصنوعی و مسأله‌ وضوح‌ناپذیری ذهن»، نشریه نامه مفید، شماره ۲.
9. عامری، زهرا و مقدسی، محمدباقر (۱۴۰۱)؛ «حق اعتراض به تصمیم‌گیری‌های خودکار مبتنی بر هوش مصنوعی: جلوه‌ای از الزامات حقوق بشری عصر فناوری»، نشریه پژوهش‌های نوین حقوق اداری، شماره ۱۲.
10. کونکه، مارتینا (۱۳۹۶)؛ حقوق اداری تطبیقی: سنت و تغییر در حقوق اداریِ انگلستان و آلمان، ترجمه‌ خدیجه شجاعیان، تهران: نشر مجد.
11. کیائی، فرخنده (۱۴۰۱)؛ «نظریه‌ نوین حاکمیتِ قانون اداری: تحلیل ویژگی‌ها و تحولات برخاسته از هوش مصنوعی»، نشریه پژوهش‌های نوین حقوق اداری، شماره ۱۲.
12. مرادی‌برلیان، مهدی و تنگستانی، محمدقاسم (۱۴۰۱)؛ «الگوریتم و حقوق اداری: چالش‌ها و راهکارها»، نشریه حقوق اداری، شماره ۳۴.
13. منظمی، همایون و محمدولی، احمد (۱۳۹۹)؛ قوانین و مقررات خلاقیت و نوآوری: با نگرشی بر مهندسی هوش مصنوعی، تهران: نشر میعاد اندیشه.
14. واثقی، محسن (۱۳۹۹)؛ «امکان‌سنجیِ اعطای شخصیت حقوقی به ربات‌های هوشمند با تکیه بر مصوبه‌ اتحادیه‌ اروپا»، نشریه مجلس و راهبرد، شماره ۱۰۳.
15. Amariles, D. R. (2021). Algorithmic decision systems: Automation and machine learning in public administration. In W. Barfield (Ed.), The Cambridge handbook of 'the law of algorithms (1st ed.). Cambridge: Cambridge University Press.
16. Barocas, S., & Selbst, A. D. (2016). Big data's disparate impact. California Law Review, 104, 671-732. [DOI:10.2139/ssrn.2477899]
17. Etscheid, J. (2019). Artificial intelligence in public administration. International Conference on Electronic Government, Cham: Springer. [DOI:10.1007/978-3-030-27325-5_19]
18. Eubanks, V. (2017). Automating inequality: How high-tech tools profile, police, and punish the poor. New York: St. Martin's Press.
19. Florentin-Engstrom, D., Freeman, D. E., Ho, D. E., Sharkey, C. M., & Cuéllar, M. n. (2020). Government by algorithm: Artificial intelligence in federal administrative agencies. NYU School of Law, Public Law Research Paper. [DOI:10.2139/ssrn.3551505]
20. Goudge, A. (2021). Administrative law, artificial intelligence, and procedural rights. Windsor Review of Legal and Social Issues, 42, 115-140.
21. Kayssi, A. (2019). Artificial intelligence. Maroun Semaan Faculty of Engineering and Architecture, American University of Beirut.
22. Lenat, D., & Feigenbaum, E. (1992). On the thresholds of knowledge. In Foundations of artificial intelligence. Cambridge, MA: MIT Press.
23. Manning, C. (2022). Artificial intelligence definitions. Human-Centered Artificial Intelligence (Stanford University). Retrieved from https://hai.stanford.edu/sites/default/files/2022-06/HAI_Terms_6_22.pdf
24. Suksi, M. (2021). Administrative due process when using automated decision-making in public administration: Some notes from a Finnish perspective. Artificial Intelligence and Law, 29, 1-22. [DOI:10.1007/s10506-020-09269-x]
ارسال نظر درباره این مقاله
نام کاربری یا پست الکترونیک شما:

CAPTCHA


XML   English Abstract   Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Hoseini Moghadam S, Asyaye R, Faghih larijani F. Principles and Requirements for Utilizing the Capacity of Artificial Intelligence in Iranian Administrative Law and the Legal System of the European Union. qjal 2025; 12 (43) :43-75
URL: http://qjal.smtc.ac.ir/article-1-1450-fa.html

حسینی مقدم سیدمحمدرضا، آسیایی رویا، فقیه لاریجانی فرهنگ. اصول و الزامات بهره‌برداری از ظرفیت هوش مصنوعی در حقوق اداری ایران و نظام حقوقی اتحادیه اروپا. حقوق اداری. 1404; 12 (43) :43-75

URL: http://qjal.smtc.ac.ir/article-1-1450-fa.html



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
دوره 12، شماره 43 - ( 8-1404 ) برگشت به فهرست نسخه ها
فصلنامه علمی پژوهشی حقوق اداری Administrative Law
Persian site map - English site map - Created in 0.12 seconds with 47 queries by YEKTAWEB 4732